Sociaal- economische ontwikkelingen

Het poldermodel en de paarse kabinetten

Dat waren nog eens glorieuze tijden, met Wim Kok als krachtige roerganger van de paarse kabinetten tijdens de hoogtijdagen van het poldermodel. Velen zullen wellicht met gevoelens van heimwee terugdenken aan die periode van overvloed. Dat het vandaag de dag niet goed gaat, daarvan hoef je vrijwel niemand meer te overtuigen.

Hoe anders was dat zo'n 15 jaar geleden. Het plaatsen van een kanttekening bij de sociaal-economische gang van zaken en de financiële gevolgen daarvan op termijn, werd destijds door het gehele politieke spectrum namelijk volkomen genegeerd.

Nederland had met het poldermodel immers iets nieuws uitgevonden. Van heinde en verre kwam men onze bestuurders feliciteren met dit wonder. Zelfs de Amerikaanse president – Bill Clinton – kwam naar Nederland om een ode te brengen aan ons poldermodel en onze trotse premier die zich als geestelijk vader ervan opwierp.

Tijden van overvloed

poldermodel

De financieel-economische data van destijds waren dan ook gewoonweg fenome­naal. Er ontstonden problemen op delen van de arbeidsmarkt door een te laag arbeidsaanbod en de begroting liet overschotten zien. Dit alles gekoppeld aan economische groei, zodat de overheidsschuld als percentage van ons BBP afnam. Daarnaast was er genoeg geld beschikbaar om elk beginnend conflict in de polder bij voorbaat af te kopen.

De vraag waar Nederland al deze liquiditeit vandaan haalde, bleef onbeantwoord. Het geld klotste immers tegen de plinten en werd door de sociaal-liberale coalitie vrolijk rondgepompt. De kinderopvang werd vrijwel gratis en de paarse kabinetten introduceerden persoonsgebonden budgetten en subsidieerden allerhande maat­schappelijke initiatieven, waaronder die op het gebied van de multiculturele samen­leving.

Grootouders werden niet alleen verblijd met het gezelschap van hun kleinkinderen, maar konden de uren dat ze oppasten ook nog in rekening brengen bij vadertje Staat. Dat dit alles zeer fraudegevoelig is, paste niet in het mensbeeld van de pro­gressieve paarse elite. Van nivelleren leek geen sprake te zijn. Er was geen land in Europa waar het aantal multimiljonairs zo snel toenam. Kortom, het kabinet-Kok realiseerde het paradijs op aarde waar we bij stonden.

De andere kant van het poldermodel

Dat vrijwel al deze nieuwe rijken hun vermogen hadden verkregen via onroerend-goedspeculatie, leek vooralsnog niemand te deren. Evenmin als het feit dat de groei grotendeels gebaseerd was op schuldgedreven consumptie en nieuw verzonnen banen in de dienstverlening. Centrale aansturing en bureaucratisering waren de bestuurlijke oplossing.

Versterking van de toekomstige economische structuur kreeg weinig aandacht. De automobilist werd tot milieudelinquent bestempeld en de kwaliteit van zorg en onder­wijs had geen prioriteit. Zo ontstonden er enorme milieuonvriendelijke files terwijl wachtlijsten in de zorg soms een levensbedreigend fenomeen werden. Dit was de voedingsbodem waarop Pim Fortuyn kon gedijen.

Nu wordt langzaam pijnlijk duidelijk uit welk financieel vaatje de paarse kabinetten, met hun poldermodel, aan het tappen waren. Men had stiekem toegestaan dat de kredietkaart van de consument geactiveerd werd. Plotseling mochten partners blijvend beide inkomens inbrengen bij de aanvraag van een hypotheek. Daarnaast werden hypotheken tot meer dan 7 keer het gezinsinkomen verstrekt. Dit gebeurde tot soms wel 125% van de waarde van het onderpand. En aflossen, dat was toch niet nodig?

Tegelijkertijd werd de bouw van het aantal nieuwbouwwoningen afgeknepen, zodat de nieuw verworven hypotheekkoopkracht enkel leidde tot prijsopdrijvingen, resulte­rend in gemakkelijke rijkdom voor projectontwikkelaars. Bovendien werd de financie­ring in veel gevallen voorzien van allerhande toeters en bellen die op termijn rampza­lig zouden uitpakken voor de consument.

In de paarse jaren is zodoende een kredietdeur opengezet, die pas eind 2008 via een 'wal keert schip'-scenario weer dichtging. Hierdoor werd door velen in een tijds­bestek van 10 jaar het geld voor de komende 30 jaar uitgegeven.

Belastingmiddelen, afkomstig van dit schuldengeld, stroomden met bakken de schat­kist in. De paarse kabinetten hadden Nederland, via een 'na mij de zondvloed'-men­taliteit, rechtstreeks naar het beloofde land geleid. Gerrit Zalm stond er blozend bij te kijken en de VVD werd, met de ernstig verdwaalde Hans Dijkstal aan het roer, idea­listischer dan de PvdA vandaag de dag is.

Schuldenkampioen tegen wil en dank

Nu blijkt dat de Nederlandse consument met 130% van ons BBP mondiaal schul­denkampioen is. Daar kan zelfs geen Amerikaan of Spanjaard tegenop. Bovendien hebben meer dan 1 miljoen huishoudens schulden die hoger zijn dan de waarde van het onderpand. Eind 2012 stond het betreffend onroerend goed gemiddeld voor 40.000 euro onder water, terwijl de prijsdalingen onverminderd doorgaan. Deze groep Nederlanders heeft nu een gezamenlijk probleem van 40 miljard euro.

Daarnaast moet er nog zo'n 20 miljard afgeschreven worden op commercieel onroe­rend goed. Hierbij komen nog de gemeentelijke grondposities die veel te duur zijn aangekocht en grotendeels met geleend geld zijn gefinancierd. Tekorten afkom­stig van zogenaamde woekerpolissen behelzen waarschijnlijk nog eens velen miljarden euro's.

Daarom hangt de Nederlandse consument op dit moment groggy in de touwen en zullen de belastinginkomsten blijvend tegenvallen. Consumentenuitgaven zijn direct en indirect de overheersende component van het BBP en bepalend voor het wel en wee van onze schatkist. Dat dit verlate cadeautje, veroorzaakt door paarse losban­digheid, arriveert op een moment dat 65% van de wereldeconomie aan het monetai­re en fiscale stimuleringsinfuus ligt, is uiteraard extra pijnlijk voor Nederland.

Het schip van Staat moet stormvast gemaakt worden

Nee, Nederland is geen Spanje, maar een economie waarin zoveel huishoudens een negatieve vermogenspositie hebben, is zwaar gehandicapt. Deze handicap versterkt via negatieve feedback-mechanismen voortdurend de werkgelegenheids- en begro­tingsproblemen.

Degenen die bestuurdersverantwoordelijkheid dragen zullen de bakens stevig moe­ten verzetten. Een verregaande structurele herinrichting van de Nederlandse staats­huishouding is onvermijdelijk. Maatregelen die enkel tot lastenverzwaringen leiden frustreren economische initiatieven en ondermijnen de internationale concurrentie­positie.

De relatieve kracht van de Nederlandse economie zal verder vergroot moeten wor­den en is ons enige economische houvast in een periode waarin het mondiale geld­systeem zichzelf in een schuldenval gemanoeuvreerd heeft. Als absolute waarden gaan schuiven, is relatieve kracht meer dan ooit noodzakelijk.

De kredietgeest die tijdens de gloriejaren van het poldermodel en de paarse kabinet­ten uit de fles is gehaald, gaat een heel venijnig staartje krijgen.

Wil je reageren op bovenstaand artikel, maak dan gebruik van het contactformulier en je commentaar wordt hieronder geplaatst.

Reacties:

Gebruik de pensioenen om de hypotheekschulden af te lossen

Het artikel "Het poldermodel en de paarse kabinetten" is een scherpe en wat mij betreft juiste analyse. Tijdens het EK-voetbal in 2012 heb ik...

Hoogopgeleiden

Waar waren al die "hoogopgeleiden". U weet wel die mensen die het vandaag de dag nog steeds denken te weten. Dit vooral voor een ander en met het geld...

Extra’s

Zoek op deze site:

XML RSSAbonneer je via RSS
  • XML RSS
  • follow us in feedly